Ontstaan kaartspel

De oudste sporen van het kaartspel in Europa dateren uit de periode 1370-1400, met één vroegere vermelding van kaarten in Italië in 1299. Een Catalaans document uit 1371 refereert er aan als ‘naipes’, wat thans nog het Spaanse woord is voor speelkaarten. Een monnik in Bazel beschrijft in 1377 een spel. De stad Florence in 1376 en de Duitse stad Regensburg in 1378 stellen een verbod op kaartspelen in. De oudste vermelding in de Lage Landen dateert uit 1379.

De eerste Europese speelkaarten werden met de hand gemaakt. Deze kaarten waren duur en exclusief. Met de uitvinding van de boekdrukkunst werd het mogelijk goedkoper en in grotere hoeveelheden te produceren, wat dan ook meer en meer gebeurde. Daarbij bestond een grote variëteit aan speelkaarten, aantallen en gebruikte symbolen.

In zijn algemeenheid zijn steeds vier verschillende groepen symbolen te onderscheiden, die verondersteld worden de vier standen te symboliseren.

• De bekers of harten symboliseren de geestelijke stand.
• De zwaarden, schoppen of pieken symboliseren de adel of militaire stand.
• De munten, cirkels, ruiten of koeken symboliseren de kooplieden.
• De polostokken, staven, eikels of klaveren de boeren.

De thans in West-Europa en de Verenigde Staten gehanteerde set kaarten is gebaseerd op het Franse spel zoals dat ca. 1480 werd vastgesteld. In het Franse standaardkaartspel zijn de eerder gebruikte ridders vervangen door vrouwen en wordt gebruikgemaakt van de vier tegenwoordig nog gebruikte gestileerde symbolen ♠ ♥ ♦ ♣. Het spel zit nog steeds vol middeleeuwse symboliek.

Spreekt men over Franse kaarten, dan bedoelt men de gebruikelijke kaarten met schoppen, harten, enz., of de Franse variant ervan, met de namen van de afgebeelde personen en de letters R (Roi), D (Dame), V (Valet). De Engelse (K (King), Q (Queen), J (Jack)) en Nederlandse (H (Heer), V (Vrouw), B (Boer) met afbeeldingen van gebouwen op de azen) kaarten zijn varianten van de Franse kaarten.

In Engeland zijn vooral de “Engelse kaarten” in gebruik. Dit zijn de kaarten waarbij de personen meer gestileerd zijn. De afgebeelde personen zijn uit de Engelse geschiedenis, in tegenstelling tot de ‘Franse kaarten’, zie hieronder:

In Frankrijk is het sinds de zestiende eeuw gebruik dat de namen van de afgebeelde personen op de kaarten staan. Aanvankelijk was daar enige variatie in, maar sinds het einde van de zeventiende eeuw zijn het steeds dezelfde namen. Ze zijn gedeeltelijk afgeleid van de zogenaamde Negen Besten. In tegenstelling tot wat men zou verwachten zijn het geen historische echtparen: Rachel was niet de vrouw van Caesar en Hector was geen knecht van hen. Sterker nog: de vrouwen zijn geen koninginnen. Ook uit de afbeelding op Engelse kaarten valt iets af te leiden (Schoppenheer draagt een harp, het attribuut van David). Een korte (niet geheel onomstreden) uitleg van namen en symboliek:

BOEREN		VROUWEN		HEREN
	Lahire Étienne la Hire, gezel van Jeanne d’Arc		Judith Vastberadenheid		Charles Karel de Grote of Karel VII Franse Rijk
	Hector Held van de Trojaanse Oorlog of broer van Lancelot		Rachel Vroomheid		César Julius Caesar Romeinse Rijk
	Ogier (of Hogier) vazal van Karel de Grote		Pallas Pallas Athene Wijsheid		David Koning David Koninkrijk Israël
	Lancelot Ridder van de Ronde Tafel		Argine Anagram van regina Vruchtbaarheid		Alexandre Alexander de Grote Griekse Rijk

In de negentiende eeuw werd het gebruiksgemak van de speelkaarten vergroot door de koppen op de plaatjes dubbel uit te voeren, zodat deze niet op zijn kop kunnen staan. Verder werden de vermeldingen op de hoeken toegevoegd en de hoekpunten afgerond. In 1850 verschenen in Londen de eerste kaarten met bedrukte achterzijde.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaartspel